Sakin Şehir (Cittaslow) Nedir?

Cittaslow hareketi 1999 senesinde İtalya’da doğmuştur. Cittaslow’daki citta İtalyanca’da şehir anlamına gelirken, slow da İngilizce’de yavaş anlamına gelmekte ve bu kelimelerin birleşiminden türeyen Cittaslow, “Sakin Şehir” anlamında kullanılmaktadır.

Peki, Cittaslow hareketi neden ve nasıl ortaya çıkmıştır? Slow Food ile Cittaslow arasında nasıl bir ilişki vardır? Ülkemizdeki ilk sakin şehir hangisidir? Sakin şehir ünvanı nasıl kazanılmaktadır? Sakin şehirlerin başlıca özellikleri nelerdir? Bu soruların yanıtları ve çok daha fazlası yazımızda…

Cittaslow Hareketinin Ortaya Çıkışı

Küreselleşmeyle beraber şehirler üretmekten ziyade tüketen yerler haline gelmiştir. İnsanlar gün içerisinde hep bir yerden bir yere koşuşturmakta, kendine ve sevdiklerine zaman ayıramamakta, toplantıdan toplantıya koşturmakta ve saatlerce trafikte kalmaktadır. Yetiştirilmesi gereken işlerin olması, trafikte çok zaman kaybedilmesi gibi nedenlerle insanlar hızlı olmak zorunda kalmaktadırlar. Hızlıdan kasıt hızlı yemek yemek, hızlı alışveriş yapmak ya da bir yere hızlı bir şekilde ulaşmaktır. Bu yaşam tarzı da AVM’lerin çoğalmasına, yeşil alanların azalmasına, trafiğin ve hava kirliliğinin artmasına, sağlıksız beslenmeye yol açmıştır.

Tüketim odaklı bu yaşam biçiminin insanlara mutluluk getirmemesi, farklı bir yaşam tarzı arayışının olması gibi nedenler Cittaslow hareketininin doğmasını sağlamıştır. Çünkü Cittaslow hareketinin amacı insanların birbirleriyle iletişim kurabilmeleri, yerel değerlere sahip çıkılması, yaşam kalitesinin arttırılması, doğaya ve tarihi eserlere önem verilmesi, altyapı sorunlarının olmaması, teknolojiden faydalanılması, geri dönüşüme ve yenilenebilir enerjiye önem verilmesidir.

Yukarıda da bahsettiğimiz gibi bu hareket 1999’da İtalya’da ortaya çıkmıştır. Cittaslow’un ortaya çıkmasını sağlayan şey ise Toskana’nın sınırları dahilinde yer alan Greve in Chianti’nin eski belediye başkanı Paolo Saturnini’nin vizyonudur. Paolo’nın vizyonu kısa süre içerisinde Bra, Positano ve Orvieto belediye başkanları ile Slow Food başkanı tarafından da benimsenmiştir. Slow Food hareketini kentsel boyuta taşımayı amaçlayan Cittaslow hareketi günümüzde dünyanın birçok noktasına yayılmıştır. 

Sakin Şehir Olabilmek İçin Yapılması Gerekenler

Cittaslow ünvanına sahip olmak isteyen şehrin bu hareketin felsefesine uygun hareket etmesi ve Cittaslow Kuruluşu’na sunduğu başvuru dosyasından yeterli puanı alması gerekmektedir. Bu puanı alabilmek için de kuruluşun belirlemiş olduğu kriterler çerçevesinde çalışmalar yapması gerekmektedir. Bu kriterler ise birtakım ana başlıklar altında sıralanmaktadır. Ayrıca Sakin şehir olabilmek için gerekli olan şeylerden bir tanesi de kent nüfusunun 50.000’den az olmasıdır.

Başvurular ilk olarak, başvuruda bulunan kentin yer aldığı ülkedeki ilk Cittaslow kente yapılmaktadır (Türkiye için bu yer İzmir’in Seferihisar ilçesidir). Ardından başvurular Uluslararası Cittaslow Birliği’ne iletilmektedir (Uluslararası Cittaslow Birliği İtalya’nın Oriento kentinde yer almaktadır). Kriterleri yerine getiren, bazıları için de hazırladığı planları sunan ve netice itibariyle istenilen puana sahip olabilen kentler Cittaslow ünvanını almaya hak kazanmaktadırlar.

Sakin Şehirlerin Özellikleri

Sakin şehirlerin çok sayıda farklı özellikleri olabilir. Bununla birlikte bu özelliklerden bazıları tarihi eserlere ve tarihi yapılara önem verilmesi, taşıt trafiğinin azaltılması, yerel yiyeceklerin ön plana çıkarılması, hava kirliliğinin önlenmesi ve elbette nüfusun 50.000’den az olmasıdır. 

Türkiye’deki Sakin Şehirler

Ülkemizdeki sakin şehir sayısı 2021 yılı itibariyle 18’dir ve bu her geçen gün artmaktadır. Ülkemizde ilk Sakin Şehir ünvanını alan yer İzmir’in Seferihisar ilçesidir. 

Türkiye’deki tüm “Sakin Şehir” ler;

• Ahlat (Bitlis)
• Akyaka (Muğla)
• Köyceğiz (Muğla)
• Eğirdir (Isparta)
• Yalvaç (Isparta)
• Gökçeada (Çanakkale)
• Seferihisar (İzmir)
• Taraklı (Sakarya)
• Yenipazar (Aydın)
• Perşembe (Ordu)
• Halfeti (Şanlıurfa)
• Vize (Kırklareli)
• Şavşat (Artvin)
• Gerze (Sinop)
• Göynük (Bolu)
• Mudurnu (Bolu)
• Güdül (Ankara)
• Uzundere (Erzurum)

Seferihisar (İzmir)

Ülkemizin ilk “Sakin Şehir” i İzmir’in Seferihisar ilçesidir. Seferihisar, Sakin Şehir (Cittaslow) hareketine 2009 senesinde katılmıştır. Seferihisar sakinlerinin büyük bir kısmı hala tarımla uğraşmakta olup ilçedeki bir diğer önemli geçim kaynağı da turizmdir. Bununla birlikte Sakin Şehir ünvanına sahip olması nedeniyle otellerindeki yatak kapasitesi belirlenen bir rakamın altında olmak durumundadır.

Seferihisar; Urla, Şirince ve Çeşme gibi önemli turistik noktalara yakınlığı ile bilinmektedir. Sığacık ise tarihi dokusu, çeşitli hediyelik eşyaların satıldığı dükkanları, cumbalı evleri, pazar günleri kurulan ve Üretici Pazarı olarak bilinen pazarı, kalesi ve yöresel yemekleri ile Seferihisar’ın ilgi çekici noktalarındandır. 

Akyaka (Muğla)

Muğla ilimizin Ula ilçesinin sınırları dahilinde yer alan mahallelerden bir tanesi olan Akyaka 2011 senesinde Sakin Şehir ünvanını almaya hak kazanmıştır. Akyaka denildiğinde ilk akla gelen şeylerden bazıları deniz, doğa, sıcak kanlı halk ve leziz balıklardır. Gürültü kirliliğinin olmadığı, yeşil ve mavinin en güzel tonlarının hemen hemen her yerde hakim olduğu, görüntü kirliliği yaratan yapıların olmadığı bir yer olan Akyaka’yı ziyaret edecekleri huzur dolu ve sakin bir tatil beklemektedir.

Yalvaç (Isparta)

Tarih boyunca çok sayıda medeniyete ev sahipliği yapmış Yalvaç da Cittaslow ünvanına sahip yerlerden bir tanesidir. Isparta’nın ilçelerinden bir tanesi olan Yalvaç hem doğal güzellikler, hem de tarihi yapılar bakımından zengin bir yerdir. Çınaraltı, Devlethan Camii, Kaya Mezarları, Keçe Evi, Mustafa Bilgin Sanat Evi, Yalvaç Müzesi, Ayıini Mağarası ve Pisidia Antiokheia Antik Kenti Yalvaç’ta gezilip görülebilecek yerlerden bazılarıdır.

Gökçeada (Çanakkale)

Ülkemizin en büyük adası olan Gökçeada tarihi taş evleri, organik tarım çalışmaları, ilgi çekici sualtı dünyası ve alternatif spor imkanları ile dikkat çekmektedir. 2011 senesi Haziran ayında Cittaslow ünvanını almaya hak kazanan Gökçeada Çanakkale sınırları dahilinde yer almaktadır. Tarihi Rum Köyleri’nin sokaklarında gezinip bol bol fotoğraf çekmek, Yıldızkoy ve Kapıkaya gibi koylarda denize girmek, dibek kahvesi ve sakızlı muhallebi gibi lezzetleri tatmak, Aydıncık Plajı’nda sörf yapanları seyretmek Türkiye’nin en batısında bulunan Gökçeada’da yapılabileceklerinden sadece birkaç tanesidir.

Taraklı (Sakarya)

Sakarya ilinin sınırları dahilinde yer alan ve mimari dokusuyla dikkat çeken Taraklı da Cittaslow ünvanı almaya hak kazanan yerlerdendir. Taraklı’yı ziyaret edecekleri Tarihi Taraklı Evleri, kubbesinin kurşunla kaplı olmasından dolayı Kurşunlu Camii olarak da anılan Yunus Paşa Camii, Yunus Paşa Camii’ne yakın bir noktada bulunan Tarihi Hamam ve Yusuf Bey Mahallesi’nin sınırları içerisinde yer alan Çınar Ağacı gibi noktalar beklemektedir.

Yenipazar (Aydın)

Cittaslow ünvanına sahip bir diğer yer ise Aydın ilinin ilçelerinden bir tanesi olan Yenipazar’dır. Doğal güzellikler, tarım ve tarihi evler Yenipazar denildiğinde ilk akla gelen şeylerdendir.

Perşembe (Ordu)

Ordu’nun ilçelerinden bir tanesi olan Perşembe, Vona Yarımadası’nda bulunmaktadır. 2012 senesinde Cittaslow sertifikasını alan Perşembe hem masmavi bir deniz hem de yemyeşil bir doğa ile ziyaretçilerine görsel bir şölen sunmaktadır. Perşembe, görüntü ve de gürültü kirliliğinden uzaktır. Ayrıca sakin ve huzurlu olması ile de bilinir.

Halfeti (Şanlıurfa)

Bugüne kadar birçok medeniyete ev sahipliği yapmış olan Halfeti de Sakin Şehir ünvanına sahip olan yerlerden bir tanesidir. Halfeti’nin yarısından fazlası Birecik Barajı’nın yapılmasıyla birlikte sular altında kalmış ve ilçe sakinleri geri kalan alandaki yeni yerleşim yerlerine taşınmıştır.

Her geçen gün ilçeye olan ilgi artmakta ve Şanlıurfa’nın ilçelerinden bir tanesi olan Halfeti her sene hem yerli hem de yabancı turistler tarafından ziyaret edilmektedir. Halfeti denildiğinde ilk akla gelen şeylerden bir tanesi burada yapılan tekne turlarıdır. Tekne turları esnasında birçok tarihi eser, su altında kalan çok sayıda ev ve camii, birçok mağara ve çok daha fazlası görülmektedir.

Vize (Kırklareli)

Kırklareli’nin bir ilçesi olan Vize hem doğal güzellikler, hem de tarihi yapılar bakımından oldukça zengin bir yerdir. Vize, 2012 senesinde Sakin Şehirler ağına katılmıştır.

Şavşat (Artvin)

Artvin ilinin sınırları içerisindeki Şavşat da Cittaslow hareketine katılmış olan yerlerden bir tanesidir. 2015 senesi Haziran ayında Cittaslow ünvanını alan Şavşat yeşilin birçok tonunu barındıran, hem doğal hem tarihi güzelliklere sahip olan, bununla birlikte özellikle doğal güzellikleriyle büyüleyen bir ilçedir.

Uzundere (Erzurum)

Türkiye’nin 11. Cittaslow kenti olan Uzundere Erzurum ilimizin ilçelerinden bir tanesidir. Biyolojik çeşitlilik bakımından önemli bir yer olan Uzundere aynı zamanda Tortum Şelalesi ve Öşk Manastırı gibi ilgi çekici noktalara da ev sahipliği yapmaktadır. 

Dünyadan Sakin Şehir Örnekleri

1999 senesinde İtalya’da başlayan Cittaslow hareketi bugün dünyanın birçok noktasına yayılmış durumdadır. Dünyadaki sakin şehirlerden bazıları şunlardır:

• Goolwa (Avustralya)
  
• Hartber (Avusturya)
  
• Enghien (Belçika)
  
• Svendborg (Danimarka)
  
• Segonzac (Fransa)
  
• Mungia (İspanya)
  
• Amalfi (İtalya)
  
• Bazzano (İtalya)
  
• Galeata (İtalya)
  
• Positano (İtalya)
  
• Trevi (İtalya)
  
• Naramata (Kanada)
  
• Matakana (Yeni Zelanda)
  

Son Olarak…

Büyük şehirlerin koşuşturmalı, bol trafikli, AVM’lerle dolu yaşam şeklinin aksine “Sakin Şehirler”de yavaşlık, daha az taşıt trafiği, yerel ürünler, doğaya ve kültürel değerlere verilen önem gibi şeyler ön plandadır. Yavaş hareketinin bir parçası olarak da bilinen Cittaslow İtalya’da başlamış olup bugün dünyanın birçok ülkesine yayılmıştır. Ülkemizdeki ilk “Sakin Şehir” ise İzmir’in Seferihisar ilçesidir. Seferihisar’ın ardından Akyaka, Vize, Gökçeada gibi birçok yer de Cittaslow ağına dahil olmuştur.

Kaynakça

• http://www.cittaslow.org
  
• http://cittaslowturkiye.org