Vazelon Manastırı

Trabzon’daki manastırlar arasında en eski yapı olan Vazelon Manastırı, etkileyici güzelliği ile yerli ve yabancı turistleri kendine hayran bırakıyor. Hakkında çok fazla bilgi olmadığı için yüzyıllardır gizemini koruyan bu manastır, “Trabzon’da gezilecek yerler” listenizde mutlaka yer almalı. 

Vazelon Manastırı Nerededir?

Trabzon’un görülmeye değer tarihi yapılarından biri olan Vazelon Manastırı, Maçka’ya 8 kilometre uzaklıktaki Gümüşhane karayolu üzerinde bulunan Kiremitli Köyü sınırları içerisindedir. Trabzon il merkezine yaklaşık 40 kilometre mesafedeki bu manastır, meşhur Sümela Manastırı’na yakın bir konumdadır. Yolunuz Trabzon’a düştüğünde, iki manastırı aynı gün ziyaret edebilirsiniz. 

Vazelon Manastırı Hakkında Bilgi

İncil’deki Vaftizci Yahya Peygamber’e adanan Vazelon (Yahya) Manastırı’nın inşa edildiği tarihle ilgili araştırmacılar ikiye ayrılmış durumdalar. Bazıları MS. 270 yılında inşa edildiğini söylerken, bazı araştırmacılar ise bu tarihin MS. 317 olduğunu belirtiyor. Yapım tarihi ve kim tarafından yaptırıldığı tam olarak bilinmeyen bu manastırın ismini yamacına kurulduğu Zabulon Dağı’ndan aldığı iddia ediliyor. Manastır ilk olarak Zouvalon adıyla anılmış ama zamanla bu isim Vazelon’a dönüşmüş. Araştırmacılar, manastıra kutsal bir hava kazandırmak amacıyla sakin bir konumun seçildiğini belirtiyorlar.

Vazelon Manastırı ilk olarak mağaranın önüne kurulmuş. Günümüzde ayakta kalan mağaranın önündeki kilise ve keşiş odaları, 19’uncu yüzyıldan kalmadır. İçerisinde değerli freskler bulunan ve manastırın yaklaşık 9 kilometre kuzeyinde yer alan şapelin (küçük kilise) tarihi ise 15’inci yüzyıla uzanıyor. 

Bölgedeki diğer manastırlar gibi, Vazelon Manastırı da tarihi boyunca defalarca saldırıya maruz kalmış. Bazı kaynaklara göre, MS. 490 yılında gerçekleşen saldırı neticesinde 400 keşiş katledilmiş. Manastırın uğradığı saldırılar sonucunda harabeye döndüğü ve sonrasında da defalarca restore edildiği söyleniyor. İnşa edildiği günden bugüne kadar çeşitli değişiklikler geçiren Vazelon Manastırı’nın bilinen ilk tamiratı 525-565 yılları  arasında Jüstinyen tarafından gerçekleştirilmiş. 644 yılına gelindiğinde ise, hücreler tamamen onarılmış ve kütüphanesi zenginleştirilmiş. Sonraki onarım 702 yılında yapılmış. 13’üncü yüzyıldan 20’inci yüzyıla kadar Maçka’nın sosyal, kültürel ve ekonomik hayatında önemli bir yere sahip olan Vazelon Manastırı, bir zamanlar bölgedeki manastırların en zengini durumundaymış. Hatta Vazelon Manastırı’nın geliri ile bir Sümela Manastırı daha yapılabileceği söyleniyormuş. 

Yazılı kaynaklarda, manastırda oldukça değerli olan elyazması kitapların bulunduğu dev bir kütüphanenin olduğu belirtiliyor. Hatta manastırda çeşitli dönemlerde yaşayan keşişlerin bölgede olan tüm olayları yazarak bir arşiv oluşturdukları söyleniyor.  

Batı kısmındaki merdivenden girişin sağlandığı Vazelon Manastırı’nda çok sayıda fresk bulunuyor. Günümüze gelmeyi başaran bu freskler ne yazık ki halk tarafından tahrip edilmiş. 4 kattan oluşan Vazelo Manastırı’nın en üst kısmında bir mağara önünde inşa edilen kilise bulunuyor. Bu kilisenin dış duvarlarında cennet, cehennem ve kıyamet gününü tasvir eden freskler bulunuyor.  Bu freskler günümüze kadar bozulmadan gelmeyi başarabilmişler. Manastırın sağ dış kısmında bulunan küçük kilisedeki freskler de görülmeye değerdir.

Manastıra bir merdivenle çıkıldığını söylemiştik ancak bu merdivenin basamaklarının kırık olduğunu, bu nedenle de çıkarken çok dikkatli olunması gerektiğini de belirtmeliyiz. Merdivenden yukarıya çıkınca manastırın birinci katındaki küçük hole ulaşılıyor. Bu girişin iki bulunan koridorlardın her birinde 3 oda yer alıyor. Odaların tavan kısımları ahşaptır. Ancak ne yazık ki günümüzde bu odaların sadece kalıntıları görülebiliyor. 19’uncu yüzyılda yapıldığı tahmin edilen girişteki ek kısım, sert taşlardan ibarettir ve çok pencerelidir. Vazelon Manastırı’nda ayrıca bir mağaza ve ayazma bulunuyor. Zemin kat ise sağır kapı ve pencereler ile kaplıdır. 

Manastırın eski bölümlerine bir zamanlar ahşap merdiven ile çıkılıyormuş. Ancak bu merdiven günümüzde olmadığı için diğer kata tırmanarak veya alt katta bulunan gizli dehlizlerden sürünerek ulaşılıyor. Eski manastır bölümüne çıkmayı başaranları bazı bina kalıntıları karşılıyor. Soldaki büyük kısmın yemek salonu olduğu tahmin ediliyor. Sağdaki binaların ise mutfak ve yemekhane olduğu düşünülüyor. Bu bölümlerin yukarısında üzeri tonozla örtülü büyük bir su sarnıcı bulunuyor. Su sarnıcının hemen yanında ise üç nefli bir Bizans kilisesi yer alıyor. Kilisenin apsis kısmındaki nişler bugün hala görülebiliyor. Manastırın batısında bulunan ve iki kapının açıldığı mağara hücresinin manastırın ilk kilisesi olduğu tahmin ediliyor. Kilisenin kuzey dış duvarındaki fresklerde, son hüküm (mahşer günü), İsa'nın 1000 yıllık denilen kürsüsünün hazırlanışını, cennet ve cehennem tasvirleri yer alıyor. Manastır ve bölümlerinin ahşap olan tavan kısımları ne yazık ki günümüze kadar ulaşamamış. Bu nedenle ziyaretiniz sırasında sadece bu bölümlerin kalıntılarını görebileceğinizi söylemeliyiz. 

Eğer aracınız ile Vazelon Manastırı’na gitmek istemezseniz, acentalar tarafından düzenlenen günübirlik turlara katılabilirsiniz. Bu arada unutmadan, manastıra yakın bir alanda akan ırmakta kültür balıkçılığı yetiştirildiğini söyleyelim.  Günümüzde Çevre ve Orman Bakanlığı’nın mülkiyetinde bulunan Vazelon Manastırı’nın Kültür ve Turizm Bakanlığı bünyesine geçmesine yönelik hukuksal çalışmalar devam ediyor. Son onarımını 19’uncu yüzyılda geçiren manastır, 1923 yılında Türkiye ve Yunanistan arasında yapılan nüfus mübadelesi nedeniyle ne yazık ki terk edilmiş. Bu olaydan sonra, aradan geçen süre zarfında çeşitli tahribatlar yaşanmış ve manastırın zengin arşivinden kurtarılabilen tek parça, Aziz Vaftizci Yahya’nın ikonası olmuş. Bunun üzerine, manastırın son keşişlerinden Peder Dionysios Amarantidis, ikonayı koruma altına alarak Yunanistan’ın Serres şehrinde bulunan Agia Triada Manastırı’na götürmüş. Daha sonraki yıllarda Rusya’nın Saint Petersburg şehrinde bulunan Leningrad Müzesi’ne getirilen bu ikona, günümüzde hala bu müzede saklanıyor. 

Araştırmacıların söylediği en eski tarih olan MS. 270 yılı dikkate alındığında, Vazelon Manastırı’nın tam tamına 1652 yıl boyunca ibadethane olarak kullanıldığı ortaya çıkıyor. Bölgenin en eski ve en zengin manastırı olan bu yapı, bugün ne yazık ki tanınmayacak durumdadır. 1922 yılında terk edilmesinden sonra adeta define avcılarının akınına uğrayan bu yapıdaki freskler sökülmüş ve duvarlara alakasız yazılar yazılmış. Bilindiği üzere, Sümela Manastırı geçtiğimiz yıl onarılmak amacıyla kapatılmıştı. Sümela’dan sonra Vazelon Manastırı’nın restore edilip turizme açılması bekleniyor. 

Vazelon Manastırı’na Nasıl Gidilir?

Vazelon Manastırı’na giden iki farklı güzergah alternatifi bulunuyor. Dilerseniz öncelikle en pratik yoldan bahsedelim. Maçka-Gümüşhane yoluna yaklaşık 7 kilometre mesafede bulunan Köprüyanı Köyü’nün yol kenarında ekmek fırını ve kahvehane göreceksiniz. Bundan sonra 500 metre daha ana yolda ilerlemeniz gerekiyor. Önünüze çıkacak olan köprüyü geçtikten sonra, karşınıza sağ tarafta çıkan ilk yoldan yukarı giderek manastıra ulaşabilirsiniz. Ne yazık ki bu yolda manastırı gösteren herhangi bir levha bulunmuyor. Eğer manastırı bulamazsanız bölge halkına sorabilirsiniz. 

Şimdi gelelim diğer yol alternatifine… Bu güzergahta Kiremitli Köyü’nün vadi kısmında ayrılan yol kullanılıyor. Vadiye indikten sonra yaklaşık 3 saatlik bir yürüme yolu bulunuyor. Ancak bu yolun çok bozuk ve dik olduğunu söylememiz gerekiyor. 

Eğer toplu taşıma araçları ile manastıra gidecekseniz; Trabzon otobüs terminalinden Gümüşhane dolmuşlarına binerek Kiremitli Köyü’ne gitmelisiniz. Ancak yolun bundan sonraki kısmını yürüyerek tamamlamanız gerekecek. Tabii bu noktada yürüme yolunun oldukça uzun olduğunu söylememiz gerekiyor.  Manastıra ulaşan yürüme yolu çok zahmetli olsa da, çam ormanlarının manzarasının sizi etkileyeceğine eminiz. 

Trabzon’un önde gelen tarihi ve turistik yerlerinden biri olan Vazelon Manastırı’nı, yolu bu bölgeye düşen herkesin ziyaret etmesini tavsiye ediyoruz.

Kaynak: Maçka Kaymakamlığı